In een recent arrest van mei 2025 (DPD/Get Moving c.s., ECLI:NL:HR:2025:763) heeft de Hoge Raad duidelijk gemaakt dat contractuele afspraken niet zomaar gewijzigd kunnen worden op grond van de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid. Dat zit als volgt.
Pakketbezorger DPD werkte jarenlang samen met een (kleine) pakketbezorgdienst. Voor de onderliggende overeenkomsten gold een opzegtermijn van één maand. Toen DPD met inachtneming van deze termijn de overeenkomst opzegde, vond de pakketbezorger dit te kort. Zij had zo lang samengewerkt met DPD (zo’n 10 jaar) dat zij grotendeels afhankelijk van DPD voor haar omzet. Zij voerde aan dat zij haar bedrijfsvoering niet binnen één maand kon aanpassen aan het verlies van DPD als klant. Het gerechtshof gaf de pakketbezorger gelijk en verlengde de opzegtermijn naar drie maanden, met een beroep op de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid. Het hof onderstreepte het belang van een aangepaste uitleg van de overeenkomsten op het punt van de opzegregeling vanwege de sterk veranderde omstandigheden.
De Hoge Raad ging hier echter niet in mee en overweegt dat een contractuele bepaling niet op grond van alleen de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid op deze manier kan worden ‘uitgeschakeld’. Volgens de Hoge Raad had het hof in plaats daarvan moeten onderzoeken of het beroep van DPD op de opzegtermijn van 1 maand naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar was. Dit wordt de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid genoemd.
Om de gevolgen van dit arrest te doorgronden is het van belang om kort stil te staan bij het verschil tussen de aanvullende en beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid. Kort samengevat kan de aanvullende werking met zich meebrengen dat een overeenkomst wordt aangevuld op een vlak waar niets over is geregeld in de overeenkomst, en kan de beperkende werking juist met zich meebrengen dat er een streep wordt gezet door een contractuele afspraak die in de praktijk onaanvaardbaar uitpakt. De toets om een beroep te doen op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid is in vergelijking met de toets voor de aanvullende werking zwaar: een streep door een afspraak wordt alleen in uitzonderlijke situaties gezet.
Het DPD-arrest geeft kortom een duidelijk signaal dat een contractsbepaling niet gewijzigd kan worden op grond van de aanvullende werking. De hoge onaanvaardbaarheidsdrempel van de beperkende moet worden gehaald om een contractsbepaling te wijzigen.
Dit arrest biedt ondernemers om die reden meer rechtszekerheid. Slechts in uitzonderlijke situaties kan de rechter een overeenkomst aanpassen.
Heeft u vragen over het commerciële contractenrecht, of over iets anders? Schroomt u dan niet om contact met ons op te nemen!