In een klassieke uitspraak van 30 juni 2004 heeft de hoogste bestuursrechter (RVS:2004:AP46831) geoordeeld dat gelet op het algemeen belang dat gediend is met handhaving het bestuur in geval van een overtreding van een wettelijk voorschrift in de regel verplicht is dat voorschrift te handhaven: Dit is de beginselplicht tot handhaving. Slechts onder bijzondere omstandigheden mag het bestuursorgaan weigeren te handhaven.
Bijzondere omstandigheden (te denken valt aan persoonlijke omstandigheden, tijdsverloop, leeftijd, gevolgen voor familieleden, wel/geen last voor de omgeving) leiden niet vaak tot een uitzondering op de handhavingsplicht. Het algemeen belang geeft dikwijls de doorslag.
Geen bijzondere omstandigheden (voorbeelden):
Echter als gevolg van de toeslagenaffaire is de Afdeling Bestuursrechtspraak meer gewicht gaan toekennen aan het evenredigheidsbeginsel (ABRvS 2 februari 2022, RVS: 2022:285). De regeldictatuur en het woud van regels waartussen de bomen niet meer zichtbaar waren voor de gewone burger vormden daarvan de beweegredenen. De handhaving was veel te ver doorgeschoten.
De onevenredigheid is daarom een belangrijke correctie op de beginselplicht tot handhaving geworden. De Afdeling Bestuursrechtspraak formuleert het zo: “Alleen onder bijzondere omstandigheden mag van het bestuursorgaan worden gevraagd dit (handhaving van het wettelijk voorschrift) niet te doen. Dit kan zich voordoen als concreet zicht op legalisatie bestaat (een al bekende uitzondering). Verder kan handhavend optreden onevenredig zijn in verhouding tot de daarmee te dienen doelen, zodat van optreden in die concrete situatie moet worden afgezien.”
Doorgaans kunnen alleen overtredingen van zeer geringe aard en ernst op basis van de evenredigheid leiden tot afzien van handhaving. Het algemeen belang dat gediend is met handhaving weegt meestal zwaarder.
De nieuw geformuleerde uitzondering leidt (uiteraard) tot een bonte casuïstiek in de rechtspraak. Wanneer is de handhaving nu wél en wanneer is deze niet onevenredig.
Niet geringe overtredingen (voorbeelden):
Wél geringe overtredingen (voorbeelden):
De belangen moeten worden afgewogen. Bij dat laatste speelt een grote rol of er al dan niet sprake is van een overtreding van meet af aan. Dit blijkt uit de volgende uitspraken
Heeft u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust contact op.